مالیات عایدی بر سرمایه چیست؟

مالیات عایدی بر سرمایه (Capital Gains Tax - CGT) نوعی مالیات است که بر سود حاصل از فروش دارایی‌ها (که ارزش آنها افزایش یافته است) اعمال می‌شود. این مالیات به خود مبلغ فروش دارایی تعلق نمی‌گیرد، بلکه بر تفاوت بین قیمت فروش و قیمت خرید آن دارایی محاسبه می‌شود.

هدف اصلی از وضع این نوع مالیات، جلوگیری از سوداگری و دلالی در بازارهایی مانند مسکن، خودرو، طلا و ارز و هدایت سرمایه‌ها به سمت بخش‌های مولد اقتصاد است. همچنین می‌تواند به کاهش شکاف طبقاتی کمک کند.

دارایی‌های مشمول مالیات عایدی بر سرمایه در ایران

در ایران، لایحه مالیات بر عایدی سرمایه در حال بررسی است و طبق آن، دارایی‌های زیر مشمول این مالیات خواهند شد:

• املاک: انواع املاک با کاربری‌های مختلف و حق واگذاری محل.
• خودرو: انواع خودروهای سواری دارای پلاک شخصی.
• طلا، نقره و جواهرات: انواع طلا، نقره، پلاتین و جواهرآلات.
• ارز: انواع ارزهای خارجی.
• رمزارزها: انواع رمزارز و رمزداریی.

نحوه محاسبه مالیات عایدی بر سرمایه

فرمول کلی محاسبه مالیات عایدی بر سرمایه به شرح زیر است:

مالیات بر عایدی سرمایه = (قیمت فروش - قیمت خرید) × نرخ مالیات

نرخ مالیات: در بسیاری از کشورها و همچنین در لایحه ایران، نرخ مالیات بر عایدی سرمایه پلکانی و بر اساس مدت زمان نگهداری دارایی تعیین می‌شود. به عبارت دیگر، هرچه دارایی برای مدت زمان طولانی‌تری نگهداری شود، نرخ مالیات کمتری به آن تعلق می‌گیرد. این مکانیزم با هدف تشویق سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت و دلسرد کردن سوداگری کوتاه‌مدت طراحی شده است.

مثال (بر اساس لایحه ایران): اگر ملکی در ایران ظرف یک سال پس از خرید به فروش برسد، ممکن است ۶۰ درصد سود حاصله مشمول مالیات شود. اما اگر همان ملک پس از پنج سال نگهداری به فروش برسد، نرخ مالیات می‌تواند به ۵ درصد کاهش یابد. این نرخ‌ها برای خودرو و سایر دارایی‌ها نیز متفاوت و معمولاً با افزایش زمان نگهداری کاهش می‌یابد.

معافیت‌های مالیات عایدی بر سرمایه

برخی دارایی‌ها یا شرایط خاص ممکن است از مالیات عایدی بر سرمایه معاف باشند. در ایران، برخی از معافیت‌های پیش‌بینی شده در لایحه شامل موارد زیر است:

• اولین واحد مسکونی: به شرطی که فرد در آن سکونت داشته باشد.
• طلای زینتی: تا سقف مشخص.
• کشاورزان: طبق ماده ۸۱ قانون مالیات‌های مستقیم، کشاورزان از پرداخت مالیات معاف هستند.
• سود بانکی و اوراق مشارکت: این موارد نیز معمولاً معاف از مالیات هستند.

تفاوت با سایر مالیات‌ها

مالیات بر عایدی سرمایه با مالیات بر ارزش افزوده و مالیات بر درآمد متفاوت است. در مالیات عایدی، سودی که از فروش یک دارایی حاصل می‌شود (تفاوت قیمت خرید و فروش) مشمول مالیات است، نه کل مبلغ فروش یا افزایش ارزشی که به دلیل کار و تولید به دارایی افزوده شده باشد. این مالیات بیشتر بر سودهای ناشی از نوسانات بازار و تورم تمرکز دارد.