سرفصل حساب موجودی‌های مواد و کالا دارای اثرات متقابل و با اهمیت بر صورت‌های مالی است؛ این موضوع باعث می‌شود تا به حساسیت گزارشگری و حسابداری ارزیابی موجودی کالا و مواد افزوده شود.
مدیریت واحد تجاری جهت استفاده بهینه از موجودی‌های مواد و کالا به برنامه‌ریزی و کنترل دقیق نیاز دارد، چون که نگهداری بیش از حد موجودی‌ها هزینه تأمین مالی غیر قابل جبرانی را به واحد تجاری تحمیل می‌کند و نگهداری کمتر از حد مطلوب آنها، در پاره‌ای از موارد، باعث از دست رفتن مشتری و در نتیجه کاهش فروش خواهد شد.
دلائل و اهمیت موجودی کالا
موجودی‌های مواد و کالا بخش زیادی از دارائی‌های یک شرکت را شامل می‌شوند، بنابراین ارزیابی موجودی کالا در حسابداری و انعکاس آنها در صورت‌های مالی از اهمیت بالایی برخوردار است، به طوری که هم بر ترازنامه و هم بر صورت سود و زیان تأثیر دارند.
روش‌های نگهداری موجودی کالا در حسابداری به دو روش دائمی و ادواری و روش‌های قیمت گذاری کالاها در حسابداری به چند روش ( فایفو، لایفو، شناسایی ویژه و میانگین) تقسیم می‌شود.
روش دائم:
در این روش هرگونه تغییری در موجودی کالا اعم از خرید، فروش، مصرف، برگشت از خرید و برگشت از فروش بصورت ریالی در حسابی تحت عنوان حساب موجودی کالا و بصورت مقداری در سیستم انبار ثبت و نگهداری می‌شود، به نحوی که بعد از هر تغییری موجودی کالا نشان دهنده مبلغ واقعی موجودی کالا و سیستم انبار نشان دهنده مقدار واقعی موجودی کالا بوده. بهای تمام شده کالای مصرف شده و فروش رفته بعد از هر تغییری دردسترس می‌باشد.
روش ادواری:
در این روش حساب موجودی کالا در طی سال نشان دهنده موجودی کالای اول دوره می باشد و در طول دوره، هیچگونه تغییر در این حساب صورت نمی‌گیرد، و رویدادهایی همچون خرید، فروش، برگشت از خرید، برگشت از فروش و … در حسابهایی غیر از موجودی کالا منظور می‌شود و فقط پایان هر دوره حساب موجودی کالا بابت موجودی پایان دوره تعدیل میگردد، نام گذاری این روش به ادواری نیز به همین دلیل است.
مزایای سیستم ثبت ادواری موجودی‌ها
- سادگی
- پایین بودن مخارج بکارگیری
معایب سیستم ثبت ادواری موجودی‌ها
- عدم تهیه گزارش مالی در هر زمان
- عدم تهیه اطلاعات به موقع موجودی‌ها
تفاوت سیستم ادواری با دائمی
تفاوت اصلی حسابداری دائمی و ادواری در نگهداری سوابق خرید و فروش ها است.
در سیستم دائمی باید سوابق خرید و فروش کالا توسط بخش حسابداری به طور مستمر ثبت و نگهداری شود؛ در حالی که در روش ادواری، سوابق موجودی به صورت مستمر ثبت نمی شود.
از تفاوت مهم دیگر این دو روش؛ می توان به ثبت های حسابداری آن دو و سرفصل های حسابداری مورد نیاز آنها اشاره نمود
بطور خلاصه(ریاضی) تفاوت سیستم ادواری با دائمی به شرح زیر است:
سیستم ادواری
موجودی کالا پایان دوره – خرید + موجودی اول دوره = بهای تمام شده کالای فروش رفته
سیستم دائمی
بهای تمام شده کالای فروش رفته – خرید + موجودی اول دوره = موجودی پایان دوره
روش ثبت دائمی موجودی کالا
در این شیوه، کالاهای خریداری شده در مدت زمان دوره‌ی مالی به حساب موجودی کالا بدهکار می‌شود و زمانی که کالایی به فروش می‌رسد، بهای تمام شده آن از حساب موجودی کالا خارج می‌شود.
در سیستم ثبت دائمی، هنگام خرید کالا، حساب موجودی کالا بدهکار می‌شود و زمان فروش کالا، علاوه بر ثبت مربوطه به فروش ثبت دیگری هم بابت کاهش موجودی در دفاتر ثبت می‌شود.
بدین صورت که حساب بهای تمام شده کالای فروش رفته بدهکار شده و حساب موجودی کالا بستانکار خواهد شد. لذا در هر زمان مانده‌ی حساب موجودی کالا در دفاتر، میزان موجودی‌های کالای مؤسسه را نشان می‌دهد. به همین علت در روش ثبت دائمی موجودی کالا به روش دائمی، موجودی کالا و همچنین بهای تمام شده کالای فروش رفته در هر زمان از سال از روی دفاتر قابل تشخیص است. با این وجود در صورت استفاده از این شیوه در پایان هرسال مالی مقدار موجودی کالای پایان دوره نیز مورد شمارش قرار گرفته می‌شود تا از ثبت‌های حسابداری طی دوره اطمینان حاصل گردد.
روش ثبت ادواری موجودی کالا
در این سیستم، هنگام خرید کالا، حساب خرید بدهکار می‌شود و همچنین مدت فروش کالا، کاهش موجودی در دفاتر ثبت نمی‌گردد.
همچنین در این سیستم مشخص کردن میزان موجودی کالا در طول سال از روی دفاتر امکان پذیر نیست، بلکه هنگامی که نیاز باشد میزان موجودی کالا و همچنین میزان بهای تمام شده‌ی کالای فروش رفته مشخص شود، ابتدا باید میزان موجودی کالای پایان دوره تعیین گردد و سپس بهای موجودی کالای پایان دوره از جمع موجودی کالای اول دوره و خریدهای طی دوره کسر گردد تا بهای تمام شده‌ی کالای فروش رفته مشخص شود.
موجودی کالا در پایان هر دوره مالی، به صورت طبیعی موجودی کالای ابتدای دوره‌ی بعد است.
انواع روش قیمت گذاری انبار
روش فایفو (FIFO (FIRST IN-FIRST OUT
در یک شرکت اگر هنگام فروش کالا، کالاها را به همان ترتیبی که خریداری شده و وارد انبار شده‌اند، از انبار خارج و به فروش برسانیم از روش فایفو (FIFO (FIRST IN-FIRST OUT استفاده کرده‌ایم. به عبارتی اولین کالایی که وارد انبار می‌شود (اولین وارده)، اولین کالایی نیز هست که از انبار خارج می‌شود (آخرین صادره).
روش لایفو (LIFO (LAST IN-FIRST OUT
اگر بخواهیم این روش را توصیف کنیم دقیقاً نقطه مقابل روش فایفو می‌باشد، بدین صورت که کالاهایی که وارد انبار شده‌اند، در هنگام خروج، ابتدا همان آخرین کالایی که وارد شده، از انبار خارج می‌شود.
روش شناسایی ویژه (SPECIFIC IDENTIFICATION METHOD)
در این روش قیمت تمام شده هر یک از اقلام موجودی کالا به طور جداگانه محاسبه و تعیین میگردد. این روش معمولاً در مورد اقلام گران قیمت نظیر اتومبیل، ساختمان یا جواهرآلات کاربرد دارد، از روش شناسایی ویژه به عنوان روشی دقیق در ارزیابی موجودی‌ها نام برده می‌شود، بنابراین این روش تنها در صورتی قایل استفاده است که تعداد و اقلام موجودی محدود باشد.
روش میانگین (AVERAGE METHOD)
در روش میانگین، بهای تمام شده به طور مساوی یا میانگین به عنوان‌های بالا تقسیم می‌شود که خود شامل چند نوع است:
صرفاً به بهای خرید توجه می‌شود، بدون اینکه کمیت خرید در نظر گرفته شود.
می‌توان این روش را میانگین ساده دانست که کمیت در آن اثر دارد، این روش در سیستم ادواری استفاده می‌شود. میانگین موزون از تقسیم مجموع بهای تمام شده واحدهای موجودی به مجموع تعداد واحدهای آن موجودی محاسبه میگردد. حاصل ضرب این میانگین در تعداد موجودی پایان دوره، بهای تمام شده کالای پایان دوره خواهد بود و بهای کالای فروش رفته نیز از طریق حاصل ضرب تعداد کالای فروش رفته طی دوره در نرخ میانگین محاسبه شده به دست می‌آید.
این روش فقط در سیستم دائمی کاربرد دارند. در این روش، محاسبه مجدد بهای تمام شده واحد بعد از انجام هر خرید الزامی است.
دیدگاه خود را ثبت کنید.
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.