چک تضمینی، نوعی چک بانکی است که به درخواست مشتری و توسط خود بانک یا یکی از شعب آن صادر می‌شود. وجه این چک توسط بانک صادرکننده تضمین می‌گردد. به عبارت دیگر، بانک در زمان صدور چک تضمینی، مبلغ مندرج در چک را از حساب درخواست‌کننده کسر و در یک حساب خاص (یا به صورت مسدود شده) تا زمان وصول چک توسط ذینفع، نگهداری می‌کند.
این فرآیند باعث می‌شود که وصول وجه چک تضمینی برای دارنده آن تضمین شده باشد و حتی در صورت فوت، ورشکستگی یا مشکلات مالی صادرکننده، خللی در پرداخت آن ایجاد نشود.
نکات کلیدی:
صادرکننده بانک است: برخلاف چک‌های عادی که توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی صادر می‌شوند، چک تضمینی توسط بانک صادر می‌گردد.
ضمانت پرداخت توسط بانک: مهمترین ویژگی چک تضمینی، ضمانت پرداخت وجه آن توسط بانک است.
بلوکه شدن وجه: مبلغ چک در لحظه صدور از حساب متقاضی کسر و تا زمان وصول چک، نزد بانک مسدود می‌ماند.
عدم نیاز به دسته چک: برای دریافت چک تضمینی، نیازی به داشتن دسته چک نیست و هر فردی با مراجعه به بانک می‌تواند درخواست صدور آن را بدهد.
کاربردهای اصلی چک تضمینی
چک تضمینی به دلیل ماهیت تضمین‌شده خود، در معاملات با مبالغ بالا و جاهایی که نیاز به اطمینان از پرداخت وجود دارد، کاربرد فراوانی دارد. برخی از مهمترین کاربردهای آن عبارتند از:
معاملات ملکی و خودرو: در خرید و فروش خانه، زمین یا خودرو، برای تضمین پرداخت مبلغ معامله.
شرکت در مزایده‌ها و مناقصه‌ها: به عنوان تضمین شرکت در مزایده‌ها و مناقصات دولتی و خصوصی (ضمانت شرکت در مناقصه یا حسن انجام کار).
تضمین حسن انجام کار: در قراردادهای پیمانکاری و پروژه‌ها، به عنوان تضمین انجام صحیح و کامل تعهدات.
مبادلات تجاری بزرگ: در معاملات کلان بین شرکت‌ها و بازرگانان برای افزایش اعتماد و کاهش ریسک.
پرداخت بدهی‌های مهم: برای تسویه بدهی‌های عمده و حصول اطمینان از وصول وجه توسط طلبکار.
قوانین مرتبط با چک تضمینی در ایران (قانون اصلاحی صدور چک ۱۴۰۰)
با تصویب قانون اصلاحی صدور چک در سال ۱۴۰۰، تغییرات مهمی در خصوص چک‌های تضمینی اعمال شده است که هدف آن افزایش شفافیت و جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی (مانند پولشویی) است. مهمترین این تغییرات عبارتند از:
صدور در وجه شخص معین: طبق قانون جدید، چک تضمینی حتماً باید در وجه شخص گیرنده (ذینفع) مشخصی صادر شود و نمی‌تواند در وجه حامل یا به صورت ظهرنویسی (پشت‌نویسی) منتقل گردد. این امر به معنای آن است که صرفاً فردی که نامش در چک قید شده است، می‌تواند آن را وصول کند.
ثبت در سامانه صیاد (پیچک): کلیه مراحل صدور و تحویل چک تضمینی باید در سامانه یکپارچه مدیریت چک (صیاد) ثبت شود. این ثبت شامل مشخصات صادرکننده (متقاضی)، گیرنده و مبلغ چک است. هر چک تضمینی دارای یک شناسه یکتا ۱۶ رقمی است.
عدم امکان ظهرنویسی: مهمترین تغییر این است که امکان ظهرنویسی و انتقال چک تضمینی به شخص دیگر وجود ندارد.
ابطال چک تضمینی: ابطال چک تضمینی تنها به درخواست متقاضی صدور یا وکیل قانونی وی امکان‌پذیر است. وجه ابطال شده نیز صرفاً به حساب همان درخواست‌کننده واریز می‌شود. بانک‌ها برای ابطال چک تضمینی محدودیت زمانی دارند (معمولاً یک ماه پس از صدور).
مسئولیت بانک‌ها: مسئولین بانک‌ها موظف به اجرای مفاد این مصوبات هستند و در صورت تخلف، مسئولیت قانونی خواهند داشت.
مزایای استفاده از چک تضمینی
استفاده از چک تضمینی مزایای قابل توجهی برای طرفین معامله به همراه دارد:
اطمینان از وصول وجه: اصلی‌ترین مزیت، تضمین پرداخت مبلغ توسط بانک است. این ویژگی ریسک عدم موجودی یا برگشت خوردن چک را به طور کامل از بین می‌برد.
کاهش احتمال کلاهبرداری و جعل: به دلیل فرآیند صدور و ثبت در سامانه صیاد و مهر و امضای بانک، احتمال جعل و کلاهبرداری با این نوع چک بسیار پایین است.
عدم تأثیر فوت یا ورشکستگی: فوت، حجر یا ورشکستگی صادرکننده چک تضمینی، تأثیری بر اعتبار و قابلیت وصول آن ندارد.
سهولت در معامله: برای معاملات با مبالغ بالا، حمل پول نقد خطرناک و دشوار است. چک تضمینی جایگزین ایمن و راحتی برای آن محسوب می‌شود.
کاهش اختلافات: با تضمین پرداخت توسط بانک، بسیاری از اختلافات و مشکلات حقوقی ناشی از چک‌های بلامحل برطرف می‌شود.
شفافیت بالا: ثبت اطلاعات در سامانه صیاد، به افزایش شفافیت در گردش مالی و مقابله با پولشویی کمک می‌کند.
معایب استفاده از چک تضمینی
با وجود مزایای فراوان، چک تضمینی دارای محدودیت‌ها و معایبی نیز هست که باید مد نظر قرار گیرد:
عدم قابلیت انتقال: مهمترین محدودیت در قوانین جدید، عدم امکان ظهرنویسی و انتقال آن به غیر است. این موضوع ممکن است در برخی معاملات که نیاز به گردش چک وجود دارد، مشکل‌ساز باشد.
فرآیند ابطال: ابطال چک تضمینی مستلزم مراجعه به بانک و رعایت تشریفات خاص است و محدودیت زمانی دارد.
محدودیت زمانی برای ابطال: اگر معامله‌ای که چک برای آن صادر شده، به هر دلیلی انجام نشود، صادرکننده تنها یک ماه فرصت دارد تا درخواست ابطال چک را به بانک ارائه دهد.
سوءاستفاده‌های احتمالی قبل از قوانین جدید: در گذشته، به دلیل قابلیت انتقال و صدور در وجه حامل، امکان سوءاستفاده‌هایی نظیر پولشویی وجود داشت که البته با قوانین جدید تا حد زیادی مرتفع شده است.
دیدگاه خود را ثبت کنید.
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.