حق اولاد چیست؟

مزایایی برای حمایت از خانواده‌ها در ایران

حق اولاد، یکی از مزایای قانونی مهم در نظام حقوق و دستمزد ایران است که با هدف حمایت از معیشت خانواده‌ها و تشویق به فرزندآوری، به کارگران و کارمندان دارای فرزند تعلق می‌گیرد. این مزایا که در قانون تأمین اجتماعی و قانون کار جمهوری اسلامی ایران پیش‌بینی شده است، به عنوان یک کمک هزینه برای پوشش بخشی از مخارج فرزندان، به حقوق ماهانه فرد شاغل اضافه می‌شود.

حق اولاد یا کمک عائله‌مندی، مبلغی است که کارفرما (چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی) موظف است به کارگرانی که شرایط لازم را دارند و دارای فرزند هستند، پرداخت کند. این مبلغ به طور مستقیم در فیش حقوقی کارگر منعکس می‌شود.

هدف اصلی از پرداخت حق اولاد، کمک به تأمین هزینه‌های زندگی فرزندان و افزایش رفاه اجتماعی خانواده‌های دارای فرزند است.

شرایط دریافت حق اولاد

برای اینکه یک کارگر یا کارمند بتواند از مزایای حق اولاد بهره‌مند شود، لازم است شرایط زیر را داشته باشد:

1. سابقه بیمه: فرد بیمه‌شده باید حداقل ۷۲۰ روز (۲ سال) سابقه پرداخت حق بیمه تأمین اجتماعی را داشته باشد.
2. تحت پوشش تأمین اجتماعی: کارگر یا کارمند باید مشمول قانون تأمین اجتماعی باشد.
3. سن فرزندان:
   • برای فرزندان زیر ۱۸ سال تمام، حق اولاد به طور خودکار و بدون قید و شرط دیگری پرداخت می‌شود.
   • برای فرزندان بالای ۱۸ سال، در صورتی که یکی از شرایط زیر را داشته باشند، همچنان حق اولاد به آن‌ها تعلق می‌گیرد:
     • اشتغال به تحصیل: اگر فرزند مشغول به تحصیل باشد (معمولا تا سن ۲۵ سالگی برای پسران و تا پایان تحصیل یا ازدواج برای دختران). ارائه گواهی اشتغال به تحصیل معتبر الزامی است.
     • بیماری یا نقص عضو: اگر فرزند بر اثر بیماری یا نقص عضو، طبق گواهی کمیسیون‌های پزشکی موضوع ماده ۹۱ قانون تأمین اجتماعی، قادر به کار نباشد.
4. تعداد فرزندان: طبق قانون جدید حق اولاد (مصوب ۱۳۹۲/۰۴/۲۹ و قانون اصلاح قوانین تنظیم جمعیت و خانواده)، محدودیتی در تعداد فرزندان برای دریافت حق اولاد وجود ندارد و به تمامی فرزندان یک کارگر واجد شرایط، این حق تعلق می‌گیرد.

نکته مهم: در صورتی که هر دو والد (پدر و مادر) شاغل و تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی باشند و شرایط لازم را داشته باشند، هر یک به صورت جداگانه می‌توانند حق اولاد را برای فرزندان خود دریافت کنند.

نحوه محاسبه حق اولاد

مبلغ حق اولاد به طور سالانه توسط شورای عالی کار و بر اساس حداقل دستمزد روزانه مصوب تعیین می‌شود. فرمول محاسبه حق اولاد برای هر فرزند به شرح زیر است:

مبلغ حق اولاد برای هر فرزند = حداقل دستمزد روزانه مصوب × 3

این مبلغ برای هر فرزند در ماه محاسبه و به حقوق کارگر اضافه می‌شود

توجه داشته باشید: مبلغ حق اولاد صرفاً بر اساس حداقل دستمزد روزانه مصوب محاسبه می‌شود و ارتباطی به حقوق پایه بالاتر یا سایر مزایای فرد ندارد.

تفاوت حق اولاد و حق عائله‌مندی

در بخش خصوصی، معمولاً اصطلاح "حق اولاد" و "کمک عائله‌مندی" به صورت مترادف به کار می‌روند و همان مبلغی است که به ازای هر فرزند پرداخت می‌شود.

اما در بخش دولتی، وضعیت کمی متفاوت است:

• حق اولاد: مبلغی است که به ازای هر فرزند به کارمندان دولتی پرداخت می‌شود.
• حق عائله‌مندی: مبلغی است که به همسر کارمند دولتی (مرد یا زن) نیز تعلق می‌گیرد و جدای از حق اولاد است.

آیا حق اولاد مشمول بیمه و مالیات است؟

• مشمول بیمه: حق اولاد جزو مزایای رفاهی است و مشمول کسر حق بیمه نمی‌شود.
• مشمول مالیات: در حال حاضر، حق اولاد مشمول مالیات بر درآمد نیست.

در صورت عدم پرداخت حق اولاد توسط کارفرما چه باید کرد؟

در صورتی که کارفرما از پرداخت حق اولاد به کارگر واجد شرایط خودداری کند یا در محاسبه آن مرتکب اشتباه شود، کارگر می‌تواند با مراجعه به مراجع حل اختلاف اداره کار (هیئت‌های تشخیص و حل اختلاف)، شکایت خود را مطرح کرده و پیگیری قانونی نماید.